Uzaktan Kimlik Tespiti
TEKNOLOJİ İŞLERİMİZİ KOLAYLAŞTIRIRKEN SORUMLULUKLARIMIZI ARTIRABİLİR.
Müşteri ile kurulacak sürekli iş ilişkisi tesisinde, uzaktan kimlik tespiti bir yandan kimlik tespiti süreçlerini kolaylaştırırken diğer taraftan yükümlülerin şüpheli işlem tespiti açısından sorumluluklarını artırmaktadır.
Uzaktan kimlik tespitine ilişkin düzenlemelerin yapıldığı 19 no.lu MASAK tebliğinin 4. Maddesinin 6 ve 7. Bentlerinde;
“Uzaktan kimlik tespitinde alınan bilgiler,
Teyide yönelik her türlü bilgi ve belge ile her türlü ortamdaki kayıtlar, talep edildiğinde yetkili mercilere verilmesine imkân verecek şekilde muhafaza edilir.
Uzaktan kimlik tespitinde süreç; çevrimiçi, kesintisiz, görüntülü ve gerçek zamanlı olarak yürütülür. Uzaktan kimlik tespiti sürecinin tamamı, sürecin tüm adımlarını içerecek ve denetlenebilir olmasını sağlayacak şekilde kayıt altına alınır ve saklanır.”
Düzenlemesi yapılmıştır.
Uzaktan kimlik tespitinden yararlanacak yükümlüler kapsamı 4.11.2023 tarihinde yayımlanan 25 no.lu MASAK tebliği ile genişletilmiştir. Ayrıca 25.12.2024 tarihinde yayımlanan 27 no.lu MASAK tebliği ile ilave düzenlemeler yapılmıştır.
Buna göre uzaktan kimlik tespitinden yararlanacak yükümlüler;
Bankalar,
Aracı kurumlar ve portföy yönetim şirketleri,
Finansal kiralama şirketleri,
Faktoring şirketleri,
Finansman ve tasarruf finansman şirketleri,
Ödeme ve elektronik para kuruluşları
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları
Gerçek kişilerde uzaktan kimlik tespiti
Uzaktan kimlik tespiti sürecinde kimlik tespiti yapılacak kişinin ve kimlik belgesinin doğrulanmasına yönelik tedbirler alınır. Bu kapsamda kimlik belgesinin doğruluğunu ve kişinin canlılığını tespit edici yöntemler kullanılır, kimlik belgesindeki fotoğrafın ve kişisel bilgilerin kişi ile uyuştuğundan emin olunur.
Bu kapsamda asgari olarak;
a) Kimlik belgesi yakın alan iletişimi kullanılarak doğrulanır. Bu suretle doğrulanamaması halinde kimlik belgesinde yer alan güvenlik unsurlarından en az dört adedinin şekil ve içerik bakımından doğrulanması sağlanır.
b) Kişinin yüzü ile kimlik belgesinden yakın alan iletişimi kullanılarak alınabilmesi halinde temassız yongadaki fotoğrafın, alınamaması halinde kimlik belgesi üzerinde yer alan fotoğrafın biyometrik karşılaştırması yapılır ve sahte yüz teknolojisine dair riskleri önlemeye yönelik ilave tedbirler alınır.
c) Kişiye elektronik haberleşme işletmecileri vasıtasıyla, yapılan kimlik tespiti işlemine özgü tek kullanımlık şifre gönderilir. İletilen şifrenin sistemde onaylanması durumunda kişinin cep telefonu numarası doğrulanmış olur.
Uzaktan Kimlik Tespitinde Sıkılaştırılmış Tedbirler Uygulanır.
19 no.lu MASAK tebliğinin 4. Maddesinin 5. Bendinde “Uzaktan kimlik tespiti ile sürekli iş ilişkisi tesisinde, müşteri ve hizmet riski ile Yönetmeliğin 18 inci ve 20 nci maddelerinde yer alan tedbirler göz önünde bulundurulur. Bu kapsamda tesis edilen iş ilişkisi hakkında risk temelli yaklaşımla sıkılaştırılmış tedbirler uygulanır.” denilmektedir.
Uzaktan kimlik tespitinde alınması gereken sıkılaştırılmış tedbirler ise aynı tebliğin 6. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre yükümlüler şu hususları yerine getirmek durumundadır:
Müşterinin başvurusu ile birlikte müşteri profilinin oluşturulması ve değerlendirilmesini teminen kişi hakkında alınan KYC belgeleri ile risk değerlendirmesi yapılır. Duruma göre görüntülü görüşme başlatılmadan süreç sonlandırılır.
Müşteri hakkında Tedbirler Yönetmeliğinin 6 ncı ve 7 nci maddeleri kapsamında alınması gereken bilgilerin yanı sıra asgari olarak iş ilişkisinin amacı ve mahiyeti (hesap açma amacı, talep edilen ürünler ve benzeri), işleme konu malvarlığının ve müşteriye ait fonların kaynağı ile ortalama gelir bilgisi, açılacak hesabın aylık tahmini işlem hacmi ve işlem sayısına yönelik bilgiler alınır.
Uzaktan kimlik tespiti yapılmak suretiyle kurulan sürekli iş ilişkisi kapsamındaki müteakip işlemin yükümlüyle yüz yüze gerçekleştirilmesi halinde, Tedbirler Yönetmeliğinin 6 ncı ve 7 nci maddelerindeki usule göre kimlik tespiti yapılır ve imza örneği alınır.
Finansal kuruluşlar ile finansal olmayan belirli iş ve meslekler, uzaktan kimlik tespitine ilişkin işlemlerde, risk temelli yaklaşım çerçevesinde tespit edilen riskle orantılı olarak aşağıda belirtilen tedbirlerin bir veya birden fazlasını ya da tamamını uygular:
a) Müşteri hakkında ilave bilgi edinmek ve müşteri ile gerçek faydalanıcının kimlik bilgilerini daha sık güncellemek.
b) İş ilişkisine girilmesini, mevcut iş ilişkisinin sürdürülmesini ya da işlemin gerçekleştirilmesini üst seviyedeki görevlinin onayına bağlamak.
c) Uygulanan kontrollerin sayı ve sıklığını artırmak ve ilave kontrol gerektiren işlem türlerini belirlemek suretiyle iş ilişkisini sıkı gözetim altında tutmak.
ç) Sürekli iş ilişkisi tesisinde ilk finansal hareketin, müşterinin tanınmasına ilişkin esasların uygulandığı bir başka finansal kuruluştan yapılmasını zorunlu tutmak.
d) Müşterinin mali profiline ve faaliyetlerine uygun olmayan veya faaliyetleriyle ilgisi bulunmayan işlemleri yakından izlemek.
e) Tutar ve işlem sayısı limiti belirlemek de dâhil uygun ve etkili tedbirleri almak.
f) Uzaktan kimlik tespiti sürecinde, kimlik belgesinin yakın alan iletişimi kullanılarak doğrulanamaması halinde kullanılacak yöntemlere ilave olarak, sürekli iş ilişkisi tesisi öncesinde ilk finansal hareketin, kişinin müşterinin tanınmasına ilişkin esasların uygulandığı bir başka finansal kuruluştaki hesabından yapılması zorunludur. Zira AML/CFT uyum mevzuatının temel ilkesi olan 3. Tarafa Güven ilkesi çerçevesinde daha önce başka bir yükümlü tarafından yapılmış müşteriyi tanıma prosedürlerine güvenilmektedir.
Kripto varlık hizmet sağlayıcılar yönünden uzaktan kimlik tespiti
25.12.2024 tarihinde 19 no.lu tebliğe eklenen geçici 1. Madde ile Yükümlünün asli faaliyet alanı ile ilgili mevzuatta müşteri ile yüz yüze gelinmeksizin kimliğinin doğrulanmasına imkan verecek yöntemlerle sözleşme kurulmasına cevaz verilene kadar, kripto varlık hizmet sağlayıcılar gerçek kişi müşterileriyle sürekli iş ilişkisi tesisinde uzaktan kimlik tespitini, 19 no.lu Tebliğin ikinci bölümünde düzenlenen yöntem ve genel esaslar ile dördüncü bölümünde belirlenen tedbirler kapsamında gerçekleştirecekleri, kimlik tespiti kapsamında alınan adres ile kimlik bilgilerinden ad, soyadı, doğum tarihi ve T.C. kimlik numarası İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü kimlik paylaşım sistemi veri tabanı vasıtasıyla doğrulayacakları düzenlenmiştir.
Diğer taraftan 25.12.2004 tarihine yürürlüğe giren düzenlemeyle;
Gizlilik tabanlı kripto varlıkların alım satımına veya saklanmasına aracılık eden kripto varlık hizmet sağlayıcıların, uzaktan kimlik tespiti yapamayacakları düzenlenmiştir.
Ayrıca sürekli iş ilişkisi tesisinde ilk finansal hareket dahil olmak üzere kripto varlık hizmet sağlayıcı nezdinde para yatırma ve çekme işlemlerinin müşterinin kimlik bilgileri ile uyumlu bir banka veya kredi kartı hesabı aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiştir.
İdari Para Cezaları
Yükümlülerce, uzaktan kimlik tespitine ve müşterinin tanınmasına ilişkin olarak Tebliğde belirtilen hususlara riayet edilmemesi halinde 5549 sayılı Kanunda öngörülen cezalar uygulanacaktır.
Bilindiği üzere son dönemde yükümlülük ihlal cezaları hem maktu olarak artmış hem de işlem tutarının en az % 5 i tutarında bir alt limite tabi tutularak ciddi şekilde artırılmıştır. Finansal yükümlüler için 2025 yılında idari para cezaları işlem tutarının % 5’inden az olmamak üzere; kimlik tespiti ihlallerinde 453.160 TL, şüpheli işlem bildirimi ihlallerinde 755.400 TL olmuştur.
Finansal suçların, yaptırımların, yükümlülük idari para cezalarının, mal varlığı dondurma ve banka hesaplarının blokesinin arttığı ve finansal suçlarla mücadelede MASAK çalışmalarının hız kazandığı bir durumda artık yükümlüler aracılık ettikleri işlemleri risk bazlı olarak daha fazla veri ile analiz etmelidir.
Uzaktan kimlik tespiti gibi teknolojik imkanlar yükümlülerin daha fazla veri sahibi olmasını sağlamaktadır. Bu imkanlar yükümlülerin bir yandan işlerini kolaylaştırırken diğer taraftan yükümlülerin daha fazla veri vesilesiyle şüpheli işlem tespiti gibi sorumluluklarını da artırmaktadır.